sos poetas e sas poesias de Aidumajore

Giovanni Atzori

INDICE GIOVANNI ATZORI  INDICE SOS POETAS  INDICE SITO

FAVOLA            (Ottava sensada)

                      1
Una olta unu colvu isvolazzende
Peri sos puntos in circa e petta,
de regas un'ortigu asoliende
mirat e bidet in d'una pinnetta;
subitu partit cun gioia cantende:
e appenas est giompidu si ettat
a s'ortigu che lampu, e pius intrepidu,
si ciappat sa pius manna e partit leppidu.
                         2
Si sappit de su corvu e de sa vura
E bessit in s'istante su pastore;
e alzende sos ogios a s'altura
li nesit: vile corbu irrobadore,
si che torras sa morte l'has segura,
bell'e chi ses lizzeri e traittore!
E oe s'esso prima unu minutu
Distesu in cust'ortigu fisti ruttu!
                          3
De manos mias ti ses liberadu
Ma no t'isfrancas de s'Eternu Deu!
Chi non t'andada a ozzu su furadu,
ista zertu e seguru corvu feu!
In fumu t'andet su trabagliu meu;
chi ti fettat a ruttos e controbbu,
e mandighendedila appas istrobbu.
                        4
Però su corvu iscutinat de coa
Istringhende sas barras a sa rega,
ca no est no pro isse cosa noa
a bettaare sas ungias a sa rega
anzis li paret chi ha fattu proa,
cun sas boghes in fattu non li negat,
faghet su surdu e cando ch'est attesu
si firmat in d'un'alvure e cipresu.
                        5
E cando in su cipresu ses posadu
E zaccottende car'a sa pinnetta,
a sicch'inguller su casu furadu
istaiat gasi etta non betta;
però li naraiat su peccadu:
non chel'ingullas unu pagu, isetta,
ca s'ora cantu prestu nd'est benida
de perder cun sa rega onor'e vida.
                        6
Su corvu unu mazzone lu idiat
Cun sa reg'afferrada intro su biccu
E comente mirandelu istaia,
Sa rega in coro sou hat fattu ispiccu,
e narzende tra issu: si podia
fagher manera de t'intrare piccu,
cussa rega chi giughes che zimpeddu
non tila mandigas corvu nieddu.
                        7
Studiat su mazzone su pianu
De poder cunsighire cuss'impresa,
nende tra isse: si li etto manu,
so mancante de forza e lizzeresa,
de poi su cipresu est nidu e pranu
e deo non che pigo a tant'altesa,
e mancari che pighe cussu vile
sende subra, m'istrozzat che tedile.
                       8
Prosighinde tra issu a consultare
Milli cosas li enit a sa mente
E zedit sas bideas de gherrare
Ca s'agattat de forzas impotente,
e pensat de lu poder ingannare
imitende su biblicu serpente
ogios a su cipresu s'incaminat
e si parat in sutta sa cortina.
                       9
Si ponet de su corvu a cara a cara
Cun garbu e cun manera senz'eguales,
un'inchinu li faghet e li narat:
bonas dies, su re 'e sos animales!
Tue ses bellesa tantu rara
Chi finzas cun sos coros celstiales
Disputare bi podet bravamente
S'aspettu tou bellu e risplendente.
                        10
A su corvu ravvivesit dogni vena
Su saludu, de veras lu creiat
Però giughinde sa ucca piena
In faeddos risponder non podiat,
e pro cussu sa testa lena lena
abbassesi cun grande cortesia.
De custu su mazzone nd'est cuntentu,
e proghit pro giomper a s'intentu.
                          11
O corvu bellu tenelu pro certu,
e non crettas chi sie aduladore,
ca de cando sos ogios app'abertu
mai bidesi simile bellore!
Abbisu meu s'altu Criadore!
Oh! Ca cantu pius ti seo mirende,
pius sa vista mi ses illuminende.
                          12
Cantu pius mi firmo a ti mirare,
pius m'incantas, dechida figura;
ca non bat in s'aera luminare
chi superat a tie in s'ermosura!
Chi sias corvu beru non mi paret
Tue non ses terrena criatura,
ca bell'e chi so ezzu e pili canu,
ses po sos ogios mios casu istranu.
                          13
Abbisu chi ses anghelu e Deu
Benind'apposta de su paradisu;
chi forzis so de culpas meda reu
e tue benis pro mi dare avvisu,
s'est gai naramilu anghelu meu,
non mi lessas patire, dulche accesu!
Agiò e naramilu proit'este
Chi ses benidu ispiritu celeste!
                    14
Agiò nara sa tua missione,
duncas chi ses celste ambasciatore,
ca sempre so istadu unu ladrone,
forsis est contr'a mie su Signore?
Su corvu lu creet e duda non bi ponet,
e pensat de l'aggiungher pius terrore
narzendeli: So anghelu e ti prego
chi ti repentas, ca moris luego.
                     
                      15
Tando su corvu, confusu e turbadu,
s'inchizit e non sighit pius s'allega,
c'appenas chi sa ucc'hat illascadu
pro faeddare, perdidu hat sa rega.
Su mazzone si ettat ischernadu,
l'acciappat, poi nesit: bae e prega
a Deus chi sa fura ti perdonet,
deo in su mentres leo unu buccone.
                      16
Su corvu cuntemplende seriamente
Sa sua balordagine s'istada;
ma, su mazzone, birbu e insolente,
pro dispettu cun d'una moliada
sa rega hat divoradu e post'in brente,
e de poi si altat e li nada
cun tonu beffulanu e rie rie:
sa rega est chi antao e no a tie!
                       17
Chi de tanta alabanza dignu esseres,
tue, maccone, l'impensaias beru,
ma si s'aspettu tou lu ideres,
ti 'nde morias de su disisperu,
nemancu affacca restidu cherese,
bruttu, avvilidu de su mundu intreu,
ca ses gai nieddu e indezzente
chi ti ghrisat d'ogni essere vivente.
                       18
Non podende a sa beffe fagher fronte,
ogi bassu su corvu e risentidu,
senza bider ne terra ne orizzonte,
azzegadu de ira est partidu,
e andat a pararae a cuddu monte
chi sas regas innanti haiat bidu;
e tristu in d'unu buscu si che cuat
pianghende sa mala sorte sua.
                       19
E cominzat inie a esclamare
Isfoghende tra issu su furore:
ma si torraamos a benner appare
mi la pagas, mazzone ingannadore,
la deves cun su sambene iscontare
sa rega mia, bella che fiore!
O chitto o tardu cun sas ungias mias
Sa pedde tua la ogo a corrias.
                        20
Chi sa rega t'abbreviat sa vida,
ista seguru mazzone birbante,
e non chi ada a bessire custa chida
senza ti fagher che conzadu in bante!
A s'eco de sa oghe inferocida,
unu lupu, comente vit errante,
curreit e in su buscu penetresit
bidet su corvu e subitu li nesit:
                         21
Amigu meu, nara, it'est sa furia,
ch'istridas pianghende a pilu isortu?
Maladia t'affligit, o penuria,
o calchi bonu frade t'hana mortu?
O forzis t'hana fattu calchi ingiuria
E suffrire non podes cussu tortu?
Ovvero calchi barbaru omicida
Tentesit de learedi sa vida?

    22
Su corvu nesit: nemos mi hat toccadu,
e non sufro nessuna maladia,
ma s'errore chi oe m'est costadu,
mai mi fit suzzessu in vida mia,
su contu est goi: deo apo furadu
una rega de casu; e cando fia
de chel'inguller, in s'intenzione,
mi la leat cun trampa su mazzone.
                           23
Su lupu dimandesit: e da ue,
sa rega ch'istas nende l'has rapida?
Sa pinnetta chi sempre b'est in cue,
rispondesit su corvu, non l'has bida?
Ma, s'in casu bi cheres benner tue,
agiò ca til'ammustro a sa essida
de custu grande buscu ismesuradu,
su logu chi sa rega hapo furadu.

                           24
Partini; e poi su corvu li narat,
cando dae su buscu che fin fora:
sa pinnetta est in cue accara, accara,
mira si giughes vista esploradora.
Su lupu nesit: si, la ido clara,
unu ortigu de regas bi ada ancora.
Ecco, lu ides, dae cue appuntu
L'hapo furada, su corvu hat aggiuntu.
                          25
Appenas cussas regas hapo idu,
deo chi naras, lupu meu amadu,
a 'nde furare mi so attrividu,
sa menzus chi bi fit hapo leadu;
ma su pastore, ca si nd'est sapidu,
dae Deus giustizia hat domandadu.
De poi su mazzone, mi hat surpresu.
Bastat, nesit su lupu, ses cumpresu.
                          26
Si m'iscultas attentu amigu meu,
ti la naro sa mia opinione:
eo pius su pastore incontro reu,
e pagu culpa etto a su mazzone,
ca cusu vile, da s'Eternu Deu
hat domandadu soddisfazione;
Deus l'hat favoridu in su momentu
E de sas regas mala sorte has tentu.
                          27
Si tue ti 'nde cheres vendicare,
su chi t'hat danneggiadu est su pastore,
ed est  macchine a lu perdonare
non pro sa rega, no, ma pro s'onore;
già chi ponet gai a frastimare
pro cositteddas de pagu valore.
Per Bacco si cun megus la teniat
De regas tottu a nettu lu faghia.
                         28
E respondet su corvu, accoraggiadu:
bravu, amigu meu, inzertad'hasa,
senza esser de custu vendicadu,
ti giuri non che passat mancu crasa!
Anzis, ti naro, so gai tentadu
De b'andare luego, ite 'nde nasa?
Li respondet su lupu, so cuntentu
Chi ti 'nde paghes in custu momentu.
                        29
Ite faghes posadu in cussu rampu?
Prestu sas alas tuas pone in mottu;
a s'ortigu ti etta cale lampu
ei sas regas mandigadi tottu,
e si su pastoreddu essit a campu
 non timas, ma afferralu de bottu,
sos ogios tirandeli cun su biccu
e in terra lassalu frittu e siccu.
                       30
Eo, nesit su corvu, ando luego
E has a bider comente lu tratto,
s'ortigu o bi lu furo o bi lu sego,
a pustis chi de regas ni 'nde attatto,
e s'isse faghet fronte non sussego
finzas chi tottu a bicculos lu fatto!
Però su lupu narat intra sé,
si serras s'ogiu mi usto de re!
                       31
Ecco partit su corvu temerariu
E giompet a sas regas in s'istante.
Su pastore si sappit de s'affariu
E lu occhit a balla su birbante.
Mai podet perire a su contrariu
Unu chi de s'anzenu est med'amante.
Bos servat custa faula (tambenet)
Pro lassar'a dognunu su chi tenet.
                       32
Su lupu partit a s'archibusada
E agattat su corvu in terra ruttu;
in s'istante li ettat sa uccada,
senza perder nemancu unu minutu;
bustadu s'est comente disizada,
tira  tir'a sa tana che la giuttu.
Gai Deu su ladru lu favorit,
ca ingannende s'ingannat e morit.
                       33
"Corvu, ite nd'has tentu 'e su furadu?
Corvu, ite nd'has tentu 'e s'attrivida?
Sa prima olta ti ses liberadu,
ma sa secunda b'has postu sa vida;
ca sa fura sa morte hat attiradu
subra tua che una calamida;
a pius chi sa vida nd'has perdidu
de unu lupu istesis consumidu"
                      34
Medas in sa presente nostra edade,
nd'esistin de su corvu imitadores:
si naro sa sincera veridade
est custa s'era de sos truffadores,
e nd'esistint de ogni calidade
impleados, plebeos e signores,
e finzas zente de gradu sublime
furan chi non lu potto mancu esprimer.
                      35
Lezzide custa faula attent'attentu,
azis a bider a ogios abistos
chi su male leadu andat in bentu,
e trascinat su ladru a puntos tristos,
gai narat s'antigu testamentu
e gai narat sa legge de Cristos,
e similmente sos res de sa terra
de continu a su ladru hant fattu gherra.
                        36
A su ladru pioet dogni male,
trumentos, ignominias, terrenas,
a pius de sa pena temporale
tenet in cuddu mundu eternas penas,
ca est legge divina e naturale
chi si rispentant sas robas anzenas,
e chie custas legges no ammirat
chei su corvu castigos s'attirat.
                        37
Intende cantos males ti produis
Ladrone, si prosighis a furare!
Duncas dae sa fura lestru fui,
non ti lasses de Satana tentare
ca iss'est chi t'allettat e t'induit
a bell'a posta pro ti minare,
chei su lupu chi hat ingannadu
su corvu, poi si l'hat mandigadu.
                        38
E senza cussu, sa cosa furada
Est cosa chi si perdet facilmente,
ca in su modu chi l'has achistada
ti la podet leare un'insolente
o ti podet bessire iscoviada
e tando perdes duplicadamente,
e medas boltas, sa matesi fura
t'aberit sutta 'e pese sa sepoltura.
                         39
Hasa fagher sienda e capitales
De sa cosa furada, si non peris;
has a lassare fizos primzipales
de benes e dinaris tesoreris
ma de tantos disordines e males
'nde pianghent sos tuos erediris;
si su primu e secundu 'nd'essit francu
su terzu perdet tottu e benit mancu.
                        40
Medas esempios hap'intesu e bidu
De grassadores e de lardaderis
Chi sos  fizos insoro hant irrichidu
Cumones irrobende e passizeris,
ma poi custu bene est isparidu
in manos de sos terzos erederis
e medissimas bortas accuntessit
de perder tottu sos fizos matessi.
                         41
Duncas de su furadu ite nd'hasa?
Risponde como, ladrone famadu!
Si oe furas e lu perdes crasa
Cun sa fura niente hasa acchistadu,
si ti moris e ite contos dasa
senza restituire su furadu?
Sa sienda la lassas in su mundu
E tue brugias in d'unu profundu.
                         42
Ma tue anima russa e indiscrettu,
de continu a sa fura abituadu,
che cando ch'in s'anzenu hapas derettu,
furas senza niunu coidadu,
senza discurer in su tristu effettu
chi ti produit su male leadu.
Pensas ebbia pro ti fagher mannu
Senza mirare birgonza né dannu.
                      43
Mira cantu sa fura est male mannu
Chi pro issa non balet pentimentu,
ne chi tue digiunes pro un'annu,
ovvero ti cunfesses boltas chentu;
si non pagas sa fura ei su dannu
chi culpa tua su prossimu hat tentu,
non t'assolvet niunu giubileu,
ne perdon'has a tenner dae Deu.
                      44
Finalmente, resignadi ladrone,
de la torrare sa cosa rapida,
e de oe pro sempre ti dispone
de fagher una noa e santa vida,
si cheres in su chelu porzione
cand'has a fagher s'eterna partida;
ca sa fura nos narat, santu Paulu
est artana chi parat su diaulu.

                                                                                                                        Recupero del testo a cura di LUCIA CADEDDU

INIZIO PAGINA  INDICE GIOVANNI ATZORI  INDICE SOS POETAS  INDICE SITO